Yıldız sarayı nedir?
İstanbul'da Beşiktaş'la Ortaköy arasında bir saraydır. Geniş bir korunun içine yerleştirilmiş köşklerden meydana gelmiştir.
Koru içindeki ilk köşkü Selim lll'ün annesi Mihrimah Sultan yaptırmıştır. Yıldız Kasrı ise, Mahmut II tarafından inşa ettirilmiştir. Oğlu Sultan Abdülmecit'in de Yıldız adlı bir gözdesine bu kasrı hediye ettiği söylenir. Sultan Abdülaziz zamanında köşklerin sayısı arttırılmış, parkı en İyi şekilde düzenlenmiştir.
Sultan Abdülhamit II İse, Dolmabahçe sarayında oturmak istemediği için, Yıldız'a yerleşmiş ve 33 yıllık saltanatını burada geçirmiştir. Alanı daha da genişletip çevresini duvarlarla çevirmiş, Hamidiye camisini inşa ettirmiş, çevreye bir mahalle görünüşü vermiştir. Yıldız sarayındaki en zarif ve güzel köşkler, Malta ve Şale kasırlarıdır. Bunlardan Şale, Cumhuriyetten sonra da İstanbul'a gelen yabancı devlet başkanlar» ve eşlerinin İkametine tahsis edilmiştir.
Yıldız sarayı; Türkiye Cumhuriyeti Devleti sınırları içerisinde İstanbul ilin Beşiktaş ilçesinde bulunan Sultan III. Selim'in annesi Mihrişah Sultan için yaptırmış olduğu sarayın adıdır. Yıldız sarayı, II. Abdülhamit döneminde Osmanlı Devletinin ana sarayı olarak kullanılmıştır. Saray 500.000 m2'lik bir alanı kaplamaktadır. Yıldız sarayı Osmanlı imparatorluğun Eski Saray, Topkapı Sarayı ve Dolmabahçe Sarayı’ndan sonra dördüncü yönetim merkezi olmuştur.
Saray karmaşık bir yapıya sahip olup yönetim yapıları Büyük Mabeyn, Şale Köşkü, Malta Köşkü, Çadır Köşkü, Yıldız Tiyatro ve Opera Evi, Yıldız Saray Müzesi ve İmparatorluk Porselen Üretimevi'ni kapsıyordu. Yıldız saray Bahçesi ayrıca İstanbul'da herkesçe tanınan bir dinlenme yeriydi. Bir köprü Yıldız Sarayı ile Çırağan Sarayı' nı Boğaz üzerinde bu bahçeye bağlıyordu.
XIX. Asırda inşa edilen saray, “barok ve rokoko” tarzlarında süslemeler ihtiva etmektedir. Saray bünyesinde Valide Sultan Köşkü, Çit Kasrı, Malta ve Çadır Köşkleri, Küçük Mabeyn, Harem Dairesi, Cariyeler Dairesi, Kızlarağası Köşkü, Cihannüma Köşkü, Şale Köşkü, Yıldız (Hamidiye) Camii, Tiyatro, Marangozhane, Silahhane, Eczahane, Tamirhane, Kilithane, Çini Atölyesi, Kütüphane, Limonluk Serası, Şehzadeler Köşkleri bulunmaktadır.
Yıldız Sarayı 1970’li yıllarda askeriye tarafından kullanılırken Büyük Mabeyn Köşkü’nde yangın çıkmış ve köşkte bulunan bazı odaların tavan süslemeleri, koltukaltı süslemeleri, pencere alınlıkları ve süslemeleri, duvar süslemeleri, ahşap döşeme ve kapıları yanarak tahrib olmuştur.
Yıldız adı nereden geliyor?
İstanbul’un fethinden sonra “Kazancıoğlu Bahçesi” adıyla anılan bu koruluk, III. Selim’in, annesi Mihrişah Valide Sultan için “Yıldız” adıyla yaptırdığı bir köşkten dolayı bu ad ile anılmaya başlanmıştır.
Yıldız sarayının bölümleri
1. Büyük Mabeyn Köşkü
2. Küçük Mabeyn Köşkü
3. Ada Köşkü
4. Cihannüma Köşkü
5. Yıldız Sarayı Müzesi
6. Art Nouveau Seksiyonu
7. Sultan II. Abdülhamid’in Özel Hamamı
8. Küçük Mabeyn Hamamı
9. Yıldız Sarayı Tiyatrosu
10. Sahne Sanatları Müzesi
Büyük mabeyn köşkü
Sarayın en ihtişamlı köşküdür. Sultan Abdülaziz tarafindan 1866 yılında Balyan Ailesi mimarlarına yaptırılmıştır. Köşkün dış cephesi yivli ve kompozit başlıklar, sütunlar, konsollu ve dilimli arşitravlarla bezenmiştir. Köşkün iç planı ise, eski mimari geleneğe dayalıdır. Alt kattaki havuzlu Divanhanesi ve ikinci kata çıkan kristal trabzanlı merdivenleriyle ünlüdür. Üst kat padişah tarafından kullanılırken, diğer bölümler ise üst düzey saray görevlileri tarafından kullanılmıştır.
Plevne Savaşı Komutanı Gazi Osman Paşa da bu binada Mabeyn Müşiri olarak görev yapmıştır. Sultan II. Abdülhamid döneminde (1876-1909) devletin yönetim binası olan köşk, gerek Osmanlı döneminde gerek Cumhuriyet’in ilanından sonra önemli davet ve ziyafetler için kullanılmıştır.
Küçük mabeyn köşkü
Küçük Mabeyn Köşkü, Sultan II. Abdülhamid tarafından 1901 yılında çalışma ve dinlenme köşkü olarak inşa ettirilmiştir. Sultan bazı resmi görüşmelerini de burada gerçekleştirmiş, mekan sonraki padişahlar tarafından da aynı amaçla kullanılmıştır. İki katlı bu yapının Kış Bahçesi adıyla bilinen bir de çatı katı vardır. Köşk, tavan süslemeleri, zarif Art Nouveau tarzındaki çiçek dallarıyla süslü trabzanlar ve Bonet imzalı vitraylı pencereleriyle ünlüdür.
Sultan II. Abdülhamid’e tahttan indirildiği haberi bu köşkte verilmiştir. Sultan Vahidettin de Dolmabahçe Sarayı’ndaki ikametinden sonra Yıldız Sarayı’na yerleşmiş, mütareke döneminde görüşmelerini burada yapmıştır. Mustafa Kemal Atatürk 15 Mayıs 1919 tarihinde 3. Ordu Müfettişi sıfatıyla Samsun’a gitmeden önce Sultan Vahidettin ile son kez bu köşkün bir odasında görüşmüştür.
Ada köşkü
Sultan II. Abdülhamid’in Hasbahçe’de dinlenmek için yaptırdığı mekandır. Köşkün etrafının tellerle çevrilerek, küçük bir hayvanat bahçesi haline getirildiği ve sultanın hayvanları buradan seyrettiği bilinmektedir. Ada Köşkü’nün yapısı Art Nouveau tarzındadır. Tasarımı, mimar Raimondo D’Aronco’ya aittir.
Cihannüma köşkü
Boğaz, Haliç ve Marmara’yı gören en geniş perspektife sahip olduğu için Cihannüma adını alan köşk, dinlenme ve seyir köşkü olarak inşa edilmiştir. Ahşap yapı sanatı ve süsleme elemanları bakımından sarayın en önemli yapılarındandır. Sultan II. Abdülhamid köşkün üst katını İstanbul’u ve Boğaz’ı güçlü bir dürbünle izlemek için kullanmıştır.
Yıldız sarayı müzesi
8 Nisan 1994’te müze olarak ziyarete açılan bina, 90 metre uzunluğunda büyük bir galeriden oluşmaktadır. Sultan II. Abdülhamid dönemine (1876-1909) ait fotoğraflarda da binanın yine müze olarak kullanıldığı ve değerli objelerin bu mekanda sergilendiği görülmektedir. Müzede sergilenen eserler saraya aittir; bir bölümü Topkapı Sarayı’nda korunmaktayken devranılmıştır. Eserler arasında Sultan II. Abdülhamid’in kişisel eşyaları ve marangoz aletleri, kendisine armağan edilen objeler ve dönemin Yıldız Porselen Fabrikası ürünleri yer almaktadır.
Art nouveau seksiyonu
19. yüzyılın son çeyreğinde Avrupa başkentlerinde yayılan Art Nouveau akımı, Sultan II Abdülhamid’in mimar Raimondo D’Aronco’yu İstanbul’a davet etmesiyle saray yapılarında kendini göstermiştir. Sarayın çeşitli binalarının çizimleri ona aittir. Art Nouveau süsleme ve çizgiler, yapıların yanı sıra çeşitli saray aksesuarları ve süs eşyalarında da kullanılmıştır. Türkiye’de üretilen Art Nouveau eserler için en iyi örnekler Yıldız Çini ve Porselen Fabrikaları’nda yapılan bazı vazolardır. Bunların bir kısmı Avrupa’daki benzerleri örnek alınarak, bir kısmı da özgün tasarımlar olarak üretilmiştir.
Sultan II. Abdülhamid’in özel hamamı
Sultan II. Abdülhamid’in Hususi Dairesi’ne bağlı olan hamam, yine mimar Raimondo D’Aronco’nun projesine göre yapılmıştır. Türk ve Batı hamamları sistemine uygun olarak planlanmıştır. İçinde “sıcaklık” adı verilen yıkanma bölümü, “ılıklık” denen dinlenme bölümü ve ona bağlı bir tuvalet bulunmaktadır. Geleneksel Türk hamamlarından farklı olarak kaloriferle ısıtılan hamamda, dönemin Hamidiye ve Kağıthane membaa suları kullanılmıştır.
Küçük mabeyn hamamı
Küçük Mabeyn Köşkü’ne geçitle bağlanan bu hamam, yanan Kaskat Köşkü’nün yerine yaptırılmıştır. Hamamın “sıcaklık” ve “ılıklık” bölümleri ve bir de şömineli dinlenme odası bulunmaktadır.
Yıldız sarayı tiyatrosu
Günümüze ulaşabilen tek saray tiyatrosudur. Sultan II. Abdülhamid tarafından 1889 yılında Şale Köşkü’yle birlikte Alman İmparatoru Kayzer II. Wilhelm’in ziyareti için yaptırılmıştır. Küçük dikdörtgen planlı tiyatro salonunun üç tarafı sütunlarla taşınan localarla çevrilidir. Sahnenin tam karşısında yer alan loca padişaha aittir. Duvarları kalem işleriyle süslenmiş, tavanı ise mavi zemin üzerine altın yıldız motifleriyle bezenmiştir. Sahne etrafında yağlıboya tablolar yer almaktadır.
Tiyatronun İtalyan ve Türk sanatçılardan meydana gelen oyuncu gruplarının yanı sıra, İstanbul’a gelen yabancı tiyatro grupları ve bazı yerli oyuncular da zaman zaman saraya kabul edilmişlerdir. Bunlar arasında, Fransız sanatçılar Sarah Bernhardt ve Coquelain Cadet ile Rus şantör Feodor Challapin, yerli sanatçılar Güllü Agop Efendi ve Naşit Efendi de vardır. Tiyatroda Sevil Berberi, Norma, Rigoletto, Traviata, Carmen ve Aida gibi operalar sahnelenmiştir. Tiyatronun bir bölümünde, kullanıldığı döneme ait orijinal tiyatro kostümleri sergilenmektedir.
Sahne sanatları müzesi
Tiyatro yanındaki Gedikli Cariyeler Dairesi, Sahne Sanatları Müzesi olarak düzenlenmiştir. Müzede geleneksel ve Batı etkisinde gelişen Türk tiyatro tarihine ait etnografik malzemeler, arşiv değeri taşıyan belgeler ile bazı sanatçılara ait eşyalar sergilenmektedir.
Yıldız sarayı saat kulesi
Yıldız Camii avlusunun güneybatı köşesinde bulunur. 1890 yılında yaptırılmıştır. Oryantalist ve neogotik karması olan bir tasarımı vardır. Köşeleri kırık bir kare plan üzerinde yükselen, üç katlı kuledir. Sivri ve dilimli bir kubbe ile örtülüdür. Örtü kısmında yine dilimli kemerli çatı pencereleri bulunur.
Yıldız porselen üretimevi
1895 yılında açılan üretimevi üst sınıfın Avrupa biçimi seramik gereksinimini karşılamak için üretim yapıyordu. Kaseler,vazolar ve tabaklar üretildi.Bunlar sıklıkla Boğaz manzarasını resmediyordu. Yapı Orta Çağ şatolarını andıran bir görünüme sahipti.
Yıldız camii
II. Abdülhamid Yıldız Camii'ni 1885-1886 yılları arasında yaptırılmıştır. Gerek kitlesi ve plan şeması, gerekse dekorasyonu ile son dönem Osmanlı mimarisinin en tipik örneklerindendir.
Yıldız Camii Beşiktaş, Barbaros Bulvarı'nın kuzey kesiminde, Yıldız Sarayı yolu üzerinde yer alır. Asıl adı Hamidiye olmasına karşılık daha çok Yıldız Camii olarak bilinmektedir.
Yıldız sarayı adres ve iletişim bilgileri
Adres: Barbaros Bulvarı, Serencebey Yokuşu, No. 62 Beşiktaş/ İstanbul – TÜRKİYE
Tel: +90 212 2583080
Müdürlük: +90 212 2608060
Faks: +90 212 2583085
E-posta: [email protected]
Yıldız sarayındaki ziyarete açık bölümler
1. Müze Sergi Salonu
2. Cihannüma Köşkü
3. Tiyatro
Yıldız sarayını kimler ücretsiz gezebilir?
1. 18 yaş ve altı ile 65 yaş üstü T.C. vatandaşları,
2. 0-12 yaş arası yabancı uyruklu çocuklar,
3. Gaziler, şehit ve gazilerin eş ve çocukları,
4. Er ve erbaşlar,
5. T.C. vatandaşı ve yabancı engelliler ile bir refakatçisi,
6. ICOMOS ve UNESCO kartı sahipleri,
7. Basın kimlik kartı sahipleri,
8. Kültür ve Turizm Bakanlığı kokartına sahip profesyonel turist rehberleri,
9. Kültür ve Turizm Bakanlığı personeli ve emeklileri ile refakatindeki anne, baba, eş ve çocukları,
10. Seyahat acentesi sahip veya sorumlu müdürleri,
11. Müze ve örenyerinin bağlı bulunduğu İl ve İlçenin Mülki İdare Amirleri.