Tüketici dengesi nedir? (Ekonomi)

(Consumer’s equilibrium) Mikroiktisat’m temel konularından birisi. Sınırlı bir bütçeye sahip olan tüketici faydasını maksimum yapabilmek, diğer bir deyişle mümkün olan en yüksek faydaya ulaşabilmek için, bu gelirini çeşitli mal ve hizmetler arasında nasıl dağıtacağı ile ilgilenir. Yapılan temel varsayım, tüketicinin rasyonel hareket etmesi, yani sınırlı bütçe olanakları ile faydayı maksimize etme amacı gütmesidir. Bunun için gerekli olan koşul şudur: Tüketici gelirini, satın aldığı her malda marjinal faydanın malın fiyatına oranı bütün mallarda eşit olacak biçimde dağıtmalıdır. Tüketici, her mala harcadığı son liranın faydaları (marjinal faydalar) birbirine eşit olacak biçimde gelirini dağıtırsa dengeye ulaşmış olur, yani mevcut geliri ile en yüksek fayda düzeyine ulaşır. Bunun açıklaması oldukça kolaydır. Diyelim ki bu kural gerçekleşmiş ve örneğin a malına harcadığı son liranın faydası, B malına harcadığı son liranın faydasından daha yüksek olmuştur. Bu durumda fayda maksimum değildir. Çünkü tüketici B malına yaptığı harcamayı kısar ve A malına yaptığı harcamayı artırırsa toplam faydası artar. Bu artış ikisinden sağlanan marjinal fayda birbirine eşit oluncaya kadar sürer. Tüketici dengesi Mikro ekonomik analizlerde grafikle gösterilir. Bunun için Kayıtsızlık Eğrileri ile Bütçe Doğrusu araçlarından yararlanılır. Tüketici dengesi, bütçe doğrusunun bir kayıtsızlık eğrisine teğet olduğu noktada gerçekleşir. Bu nokta onun veri bütçe (gelir) olanaklarıyla ulaşabileceği en yüksek fayda düzeyini temsil eder. Bütçe doğrusunun eğimi malların piyasa fiyatları oranına, kayıtsızlık eğrisinin eğimi de malların marjinal faydaları oranına eşittir. O bakımdan denge noktasında bu ikisi birbirine eşittir.