PEF nedir?

İngilizce “Peak Expiratory Flow” (Tepe Akım Hızı) sözcüklerinin kısaltılmışı olan PEF ölçümü özellikle astımlı hastaların izleminde yararlı olan bir ölçümdür.

Astımda hava yollarında daralma olduğunu biliyoruz. Bu daralma zaman zaman çok artarak hastaların nefes almasında zorluğa neden olur. Bu darlığın çok fazla olmadan saptanması veya ilerlemiş darlığın ölçülmesi hastaların tanı ve izleminde çok büyük kolaylık sağlar.

Bu amaçla “peak flow meter” veya tepe akım hızı ölçer adı verilen bir alet kullanılır. Hasta sabah ve akşam üçer kez bu alete üfler. Saptanan değerlerin içinde en iyileri dikkate alınarak o hastanın daha önce ölçülmüş olan değerleri ile karşılaştırılır.

Ancak daha önceden hastanın sağlıklı iken bir kaç kez PEF değeri ölçülmüş ve en yüksek değeri saptanmış olmalıdır. Sonraki ölçümlerde eğer hasta en iyi değerinin yüzde 80’inden daha az üflerse (örneğin en iyi değeri 200 olan bir çocuk 160 ein, 300 olan bir çocuk 240 ein, 400 olan bir çocuk da 320’nin altında üflerse) hemen rahatlatıcı ilacını alır ve 20 dakika sonra yeniden soluk hızı ölçülür.

Çocuğunuz sıkışık bir anında en iyi PEF değerinin yarısını bile üfleyemezse durum ciddidir; hemen akut astıma atağının tanınması ve tedavisi bölümünde açıklandığı şekilde rahatlatıcı ilacını verin ve doktorunuzla konuşun.

PEF ölçüm değerinin belirlenmesi

İki, üç hafta boyunca hasta her gün en az bir kere öğleden sonra PEF değerlerini kaydeder. Eğer bu süre içinde bronkodilatatör kullanımından hemen sonra yapılan ölçümlerde tabloda gösterilen beklenen değerin %80`ine ulaşılamıyorsa oral bir steroid kürü (30-40 mg prednizolon eşdeğeri 14 gün süreyle) uygulanır.

Bu tedaviden sonra veya yakınmaların olmadığı bir dönemde yapılan PEF ölçümüyle saptanan değer, o hasta için en iyi değerdir. Arada saptanan aşırı yüksek değerler Pefmetre içine öksürmekle ortaya çıkabilir. Bu yüzden dikkatli olunmalıdır. Çocuklarda büyüme ve gelişme nedeniyle PEF değerlerindeki değişmeyi saptamak amacıyla 6 ayda bir belirleme yapılır.

Erken reversibilite testi

Orta derecede hava yolu obstrüksiyonu olan hastalarda erken reversibilite testi tanıya yardımcı olabilir. Hafif astımlı hastalarda hava yolu obstrüksiyonu az olduğundan, ağır olgularda ise bronş duvarındaki yapısal değişiklikler nedeniyle reversibilite görülmeyebilir. FEV1, FVC veya PEF ölçümlerinden sonra hastaya kısa etkili beta-2-agonist (200 µg: 2 puf salbutamol veya 500 µg: 2 puf terbutalin) inhale ettirilir.

15-20 dakika sonra FEV1 ve/veya FVC`de bazal değere göre %15, beklenen değere göre en az %12`lik veya mutlak değer olarak 200 ml`lik artış, PEF`te ise %15`lik artış pozitif kabul edilir. Kronik obstrüktif akciğer hastalıklarında erken reversibilite görülebilir. %12`lik farkın bazal FEV1 değeri yerine, beklenen üzerinden hesaplanması testin astım için özgüllüğünü artırır.

PEF değişkenliği

Hastanın Pefmetre ile evde kendi yapacağı ölçümlerle günlük değişkenlik (Diurnal variabilite) saptanır. Sabah uykudan uyanır uyanmaz alınan 3 PEF değerinin en iyisi, sabah PEF`i olarak kaydedilir. On iki saat sonra, akşam bronkodilatatör kullanımını takiben alınan en iyi PEF değeri kaydedilir. En yüksek ve en düşük PEF değerleri arasındaki farkın oranı %20`nin üzerindeyse astım lehinde kabul edilir.