Meddah nedir?

Taklitler yapıp hoş öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçıya meddah denir.

Meddah tek kişilik bir geleneksel halk tiyatrosudur. Meddahlar bir tiyatro eserindeki bütün şahsiyetleri tek başlarına canlandırmaktadırlar. Bunlar hikayeleri dramatize ederken iki araç kullanmaktadırlar: Mendil ve baston. Bu noktada mendil değişik insan gruplarını anlatırken bir kıyafet aracıdır.

Sopa ile oyun başlatılmaktadır. Bu özellikleri ile meddahlık ve meddah hikayeleri tiyatro eseri haline gelmiştir ve geleneksel Türk tiyatrosu içinde önemli bir yer tutmaktadırlar. 
Meddahlar gerçek bir mizah ve taklit ustası kabul edilmektedirler. Her oyunda yeni bir konu bularak farklı bir şey anlatmaktadırlar.

Seyirci ile aralarında yakın bir ilgi kurulmaktadır. Anlatışlarını seyirciden aldıkları tepkilere göre belirlemektedirler. Ayrıca meddahlar anlattıkları hikaye için herhangi bir hazırlık yapmamakta, oyunlarını doğaçlama olarak sahneye koymaktadırlar.

“Methetmek” anlamından türeyen Meddah’ın Ortaçağ’da, Anadolu’ya akınlar devrinde önde gelen beylere ve kahramanlık gösteren akıncı yiğitlere destan ve çeşitli menkıbeler söyleyen saz şairleri geleneğinden çıkmış olduğu düşünülmektedir. Bazı Türk toplumlarında da Dede Korkut Türk meddahlarının piri olarak kabul edilmektedir.

Meddah isim olarak 17.yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Meddahlar ister açık havada, ister kapalı yerlerde olsun, seyircilere elinde bir mendil ve bastonla sayısız benzetmeler yaparak güldürmeyi amaçlardı. Oyunda tek başına rol aldığından, değişikliklerle oynardı. Meddah olmak büyük yetenek isterdi.

Çünkü bir meddahın başarılı olması için ses ve müzik bilgisine Osmanlı İmparatorluğu’nu oluşturan toplulukların şivelerine, düş gücüne, yaşadığı dönemin ünlü yazarlarının öykülerinin ana temalarına, çeşitli hayvan taklitlerine, hepsinin ötesinde de aktörlük yeteneğine sahip olması gerekirdi.

Tek kişilik bir tiyatro görünümünde olan meddahlık, tiyatronun yurdumuzda yaygınlaşmasıyla önemini yitirdi. Halkı eğlendiren başlıca teması, temaşa sanatlarından biri olmasına karşın yazık ki, meddahların konuşmaları yazıya geçirilmemiştir.

Genel Özellikleri

1. Tek kişilik tiyatro diyebileceğimiz meddah, hikaye anlatma sanatıdır.

2. Perdesi, sahnesi, dekoru, giysileri ve şahısları tek kişide toplanan bir türdür.

3. Meddah, çok büyük taklit yeteneğine sahip kişilerden oluşur. Öyle yetenekleri vadır ki anlatıları bir olayda elli kişinin taklidini yapıp, izleyenlerde sanki o olayın içindelermiş hissi uyandırabilmektedirler.
[reklam1]
4. Meddahın anlatılarının çıkış noktası desten, halk hikayesi, masal, mesnevi gibi yazılı eserlerdir. Ancak bu eserlere bağlı kalmadan anlattılarını kendisi yönlendirip doğaçlama olarak dinleyenleri etkilemeye çalışır.

5. Meddah’ın özel bir mekanı ve elbisesi yoktur. Meddah gösteri yapacağı sırada yüksekçe bir yere konmuş bir iskemleye çıkar ve elinde bir baston ve omzunda da büyükçe bir mendil tutar. Meddahın tek aksesuarı işte bu baston ve mendildir. Mendili ses ve şifre taklitleri yaparaken ağzını kapatmak maksadıyla kullanılırken, bastonu da ses çıkarmak için kullanır.

6. Meddah karşılıklı konşmalar sergileyeceği zaman “dedi, cevap verdi” gibi kelimeler kullanmadan direkt şive taklitleri ile kişileri canlandırır.

7. Kör Hasan, Şair Ahmedi, Tıfli, Borazan Tevfik ve Sururi eskide yaşamış ünlü meddahlardır.

8. Meddah ismi 17.yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

9. Cem Yılmaz, Ata Demirer, Sunay Akın gibi stand-up gösteri yapan kişiler günümüz meddahı olarak adlandırılabilirler.

Meddah oyunun bölümleri

1.Bölüm: Meddah ilk önce yüksekçe bir yere çıkar ve ellerini birbirine vurur. “Haak doktum Hak!” diye bağırır. Bu sesleniş ile oyunun başladğına işarettir. Sonra kısa bir beyit okunur ve “döşeme” bölümüne geçer. Bu ilk bölümde meddah divan okur, tekerlemeler söyler.

2.Bölüm: Burası geçiş bölümüdür ki burada uyaklı yada düzyazı olarak kişiler tanıtılır, durumlar sergilenir.

3.Bölüm: Bu bölüm asıl bölüm olan “hikaye” bölümüdür. Burada asıl özellik “taklit”tir. Secili cümleler çokça kullanılır. Bu bölümden sonra oyun sonlandırılır.

4.Bölüm: Oyunun sonlandırıldığı yerdir. Bu bölümde “kıssadan hisse” vardır. Meddah konuşmasını “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola” diyerek bitirir.

Sözlükte “meddah” ne demek?

1. Taklitler yaparak, hoş öyküler anlatarak halkı eğlendiren sanatçı.
2. Öven, aşırı övgüde bulunan kimse.