GIS nedir?
İngilizce “Geographical Information Systems” kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Türkçe'de “Coğrafi Bilgi Sistemleri” anlamına gelmektedir.
GIS; Konuma dayalı gözlemlerle elde edilen grafik ve grafik olmayan bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bütünlük içerisinde gerçekleştiren bir bilgi sistemidir
Artık her alanda teknolojinin izlerini bulabilmek mümkün. Hemen hemen her mükemmel işin altında kullanılan bir teknoloji yatıyor.
Ülkemizde özellike yerel yönetimler tarafından kullanılan, yerel yönetimlerde yapılan planlama çalışmalarının yanında yol, su, kanalizasyon gibi mühendislik müdahaleleri ve belediyecilik hizmetlerinin planlanması, etaplaşması, diğer hizmetlerle eşgüdümün sağlanması bakımlarından önemli bir yönetim aracı olan GIS, sözel veri üzerine bina edilen mekansal özellikler sayesinde pratikte karşılaşılan problemlerin belirlenmesi analiz edilmesi ve çözülmesine olanak sağlayan, karmaşık sosyal, ekonomik, çevresel vb. sorunların çözümüne yönelik mekana/konuma dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere, büyük hacimli coğrafi verilerin; toplanması, depolanması, işlenmesi, yönetimi, mekansal analizi, sorgulaması ve sunulması fonksiyonlarını yerine getiren donanım, yazılım, personel, coğrafi veri ve yöntem bütünüdür.
Bir GIS için harcanan zaman, emek ve maliyetin;
1. %80'ini veri toplama,
2. %15'ini veri depolama, işleme ve analiz,
3. %5'ini veri sunuşu kaplamaktadır.
GIS yeryüzüne ait bilgileri, coğrafik anlamda birbirleriyle ilişkilendirilmiş tematik harita katmanları gibi kabul ederek saklar. Bu basit ancak konumsal bilgilerin değerlendirilmesi açısından son derece güçlü bir yaklaşımdır.
Veri, bir GIS kurulumunun %80'ini ve aynı zamanda maliyetinde %65'ini oluşturur.
Mekansal veri; Geometrik veridir ve konum bilgisi içerir.
Öznitelik verisi; Konumu bilineb nesnelere ait tanmsal bilgiler içerir.
Topolojik veri; Verilerin birbirine bağlanma bilgisini içerir.
GIS'in tarihçesi
1959 – MIMO (W. Tobler) sistemi geliştirildi: Waldo Tobler, haritacılığa bilgisayarı uygulamak için MIMO (map in-map out) diye isimlendirilen temel bir model tasarladı. MIMO sisteminin asıl ilkesi, koordinatlandırma, veri saklama, veri analizi ve görüntüleme işlemlerinin temelidir. MIMO sistemi GIS yazılımında bulunan standart tüm öğeleri kapsıyordu.
1963 – CGIS –Kanada Coğrafi Bilgi Sistemleri kuruldu: Kanada Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Gelişimi, Roger Tomlinson önderliğinde başlatıldı. Sisteme Kanada’nın ulusal tapu kayıtlarının analizi için ihtiyaç duyuldu ve GIS’in pek çok bakış açısına öncülük etti. CBS’nin kavramsal anlamda ilk olarak ortaya çıkışını sağlamıştır. Ve ilk teorik CBS çalışması olarak bilinir. Bu proje ile, çizgi tabanlı eğim haritalarının bilgisayar aracılığıyla üretilebileceği anlaşılmıştır. Proje 1970 de tamamlanarak hayata geçirildi.
1964 – Harvard Laboratuarı kuruldu: Bilgisayar grafikçileri için Harvard Laboratuarı Howard Fisher tarafından kuruldu. Laboratuar, konumsal veriler için öncü yazılımlar yaratan önemli bir araştırma merkeziydi. GIS endüstrisinde kilit isimlerin çoğu burada çalışmaktadır. Bu isimler; David Sinton (Intergraph), Jack Dangermond (ESRI), Lawrie Jordan and Bruce Rado (ERDAS), Hans Koeppel and Nicos Polydorides’ dir.
1969 ESRI ( Enviromental Systems Research Institute) şirketi kuruldu: ESRI Logo Çevresel Sistemler Araştırma Enstitüsü, Jack &Laura Dangermond tarafından 1100 dolar sermaye ile California’da kurulmuştur. 1970’li yıllarda sadece yazılım geliştirme ile ilgilenmeyip hem de yazılım yüklenmesi, desteği, veritabanı tasarım uygulamaları, programlama ve veritabanı otomasyonu ile ilgilenen uluslar arası bir firmadır. CBS pazarındaki pazar payı dünyada en fazla olan iki yazılım üreticisinden biridir.
Intergraph firması kuruldu: Intergraph Logo Intergraph firması Jim Meadlock tarafından kurulmuştur. Bilgisayar grafik sistemleri (CAD/CAM/CAE,GIS/AM-AE) alanında çalışma yapan bir yazılım geliştirici ve donanım üretici firmadır.Integraph’ın ürünleri CBS sektörüne yönelik olarak veri üretimi ve girişi, veri yönlendirme ve yönetimi, veri sorgulama ve analizi,verimli sunumu konularında dört temel çalışma grubunda sınıflandırılmıştır. CBS yöneticilerine MGE ve FRAMME, kullanıcılara GeoMedia, izleyicilerine VistaMap ve internet üzerinden izleyenler için de GeoMedia Web Map yazılımlarını sunmaktadır.
Design With Nature kitabı yayınlandı: The 1995 edition cover Harita katmanlarının üst üste bindirilmesine yönelik tekniklerin gelişmesine öncülük eden, “Design With Nature” adlı kitap Ian McHarg tarafından yayınlandı.
1978 – GPS projesi başladı: Global Positioning System (GPS) projesi, dört Navstar uydusunun ilkinin fırlatılması ile ikinci safhasına geçti. GPS, uzayda konumları belli olan GPS uydularından gönderilen radyo sinyalleri yardımıyla karada, denizde,havada ve uzaydaki, konumları belli olmayan noktalara ait hassas üç boyutlu konum, yön ve zaman belirlemek amacıyla USA askeri birimleri tarafından ortaya atılmış bir sistemdir. GPS ile, klasik yersel ölçme sistemlerinden farklı olarak, her türlü hava şartlarında 24 saat boyunca çalışmak mümkündür.
1981-ARC/INFO yazılımı geliştirildi: ARC/INFO logo Arc/Info yazılımı ESRI tarafından ilk kez piyasaya sürüldü. Bu yazılım, veri tabanı temelli, güçlü ve esnek yapıya sahip bir CBS yazılımıdır ve CBS pazarının en önde gelen yazılımlarından biridir.Arc/Info; harita otomasyonu, veri dönüşümü, veritabanı yönetimi, harita çakıştırma, konumsal analiz, etkileşimli görüntüleme ve kodlama, ağ analizi, niteliklerin harita üzerine yazımı ve topoğrafik analiz işlemlerinde etkin çözümler sunmaktadır.Arc/Info’yu benzerlerinden ayıran en önemli özelliği, sayısal harita sistemlerinin geleneksel kartoğrafik yapılarını, ilişkisel veritabanı yönetim sistemleri etrafında kurulmuş olan güçlü analiz sistemleri ile entegre edilebilmesidir.
GPS uygulamaya geçti: GPS JPO Logo GPS (Global Positioning System) projesi, GPS uyduları ile iletişime geçerek uygulanmaya başlandı.
GIS örnekleri
Kent Bilgi Sistemi, orman Bilgi Sistemi, Karayolları Bilgi Sistemi, Arazi Bilgi Sistemi, Tapu ve kadastro Bilgi Sistemi, lojistik Bilgi Sistemi, İç güvenlik Bilgi Sistemi, araç İzleme Bilgi Sistemi, Trafik Bilgi Sistemi, Kampüs Bilgi Sistemi, deprem Bilgi Sistemi, harita Bilgi Sistemi, vb. gibi sistemler GIS sistemleri örnekleri arasında gösterilebilir.
GIS'in adımları
1. Veri toplama
2. Veri işletimi
3. Veri yönetimi
4. Sorgulama ve analizler
5. Görselleştirme
GIS'in temel bileşenleri
1- Donanım
2- Yazılım
3- Veri
4- İnsan
5- Yöntemler
GIS yazılımları nelerdir?
GIS sistemleri yazılımları arasında Arc/Info (ESRI), ArcView GIS (ESRI), SDE (ESRI), MapObjects (ESRI), ArcIMS (ESRI), Microstation GeoGraphics, GeoEngineering, INTERGRAPH MGE: Modular GIS Environment, GeoMedia, autocad MAP, MapInfo, MapInfo Professional, MapInfo MapBasic, MapX, SpatialWare, Maptitude, Landmarks Graphics, ARGUS, Geo-dataWorks, Caris, CARIS LIS/GIS, SMALLWORLD, IDRISI, GRASS, NETCAD, EGHAS gibi yazılımlar gösterilebilir.
GIS'in fonksiyonları nelerdir?
1- Konumsal sorgulama
2- Sayısal veri entegrasyonu
3- Görüntüleme
4- Konumsal analizler
5- Karar verme analizleri
6- Model analizleri
7- Manipülasyon
8- Otomasyon
GIS'in kullanım alanları
GIS teknolojisi bilimsel araştırmalar, kaynak yönetimi, varlık yönetimi,alt yapılar (doğalgaz, elektrik, su), arkeoloji, çevresel etki değerlendirmesi, kentsel planlama, kartografya, kriminoloji, coğrafi tarih,pazarlama, lojistik, maden haritalama, haritacılık, tarım ekili tarım alanlarının tespiti ve toplam mahsülün hesaplanması, askeri uygulamalar, hava, deniz ve kara trafiği izleme araç takip sistemleri, meteoroloji,arama kurtarma ve diğer amaçlar için kullanılabilir.
Örneğin, GIS doğal afetlerde acil müdaheleleri kolaylaştırmak için hesaplamalar yapmaya olanak tanır. GIS yeni sulak alanların bulunmasında ve bu alanların korunmasında kullanılabilir. GIS bazı şirketler tarafından avantaj sağlaması amacıyla yeni pazar alanları bulmak için kullanılabilir.
Daha genel manada GIS, analizler yapma imkanı sunan ve bu analiz sonuçlarına göre doğru kararlar vermeyi kolaylaştıran bir sistemdir.
GIS veri kaynakları
1. Yersel ölçme yöntemleri
2. Gps
3. Fotogrametri
4. Uzaktan algılama
5. Mevcut haritaların sayısallaştırılması